De choreografie van het designproces

Die goede start, daar ligt een belangrijke rol voor de designer, vindt Stein (29, 2 jaar in dienst bij Unplugged). Het begint met het onderzoeken van de vraag: is dit wel echt de vraag waar we antwoord op willen hebben? “Als je dat hebt gedaan, kun je een designproces inrichten dat de klant gaat helpen tot het juiste antwoord te komen. Hoe ziet het er uit? Wie gaat wat doen? Wanneer hebben we wie nodig? Ik kijk dan naar de verschillende mensen in het projectteam en hoe ik hen in hun kracht kan zetten. Zowel de teamleden vanuit de klant als onze eigen designers. Dan ontstaan er toffe en nieuwe dingen.”

En dat werkt precies zo in haar rol als choreograaf in het theater. Bij zowel het proces om tot een dans te komen voor het theaterstuk waar ze nu mee bezig is, Romeo en Julia, als een design proces heb je allereerst te maken met het bepalen van een gezamenlijke visie en ambitie. Dit doe je met een creatief team waarbij ieder in zijn of haar kracht staat. Bij een theaterstuk zijn dit bijv. de regisseurs, zangcoach, choreografen. Ieder heeft een eigen specialisme en dus verantwoordelijkheid.  

“Op het moment dat het duidelijk is wat je verantwoordelijkheid is, kun je er van elkaar ook op vertrouwen dat het goed komt. De regisseur besluit bijvoorbeeld weleens dat we iets wat ik heb bedacht, toch niet gaan doen. Daar luister ik naar. Maar als ik echt overtuigd ben, doe ik het toch. Dat accepteert hij ook van mij. Ik heb vertrouwen in iemands capaciteiten en rol in het proces.”

In het designproces heeft Stein zelf een overduidelijke kracht, namelijk het kloppend maken van onderzoek naar het eerste concept. “Dat zit ‘m vooral in de synthese van het onderzoek. Dat is een belangrijk onderdeel.” Synthese is het samenbrengen van al het onderzoek en daar ‘sense’ uitmaken en richting aan geven. Dus wat zien we hier nou precies? “Hier leg ik de puzzel. Denk bijvoorbeeld aan het creëren van een journey of mindmap, het visueel en toekomstgericht maken. Vervolgens kunnen we op basis daarvan concepten bedenken.” 

Waar Stein ook haar ei in kwijt kan is coaching. “Het is belangrijk om mensen, de klant, mee te krijgen in het proces zodat ze begrijpen wat we doen. Op dat moment faciliteer ik. Ik vind het coachen van mensen, het doceren, fantastisch. Die mensen zien groeien, daar krijg ik energie van. Dus ik faciliteer sessies en trainingen zodat mensen het proces beter begrijpen en leren hoe ze dat in hun dagelijkse werk kunnen toepassen.” 

Daarbij moeten we niet vergeten dat de designer echt een specialist is die een autonome rol vervult in het ontwerpproces. Het design vakgebied is breder geworden, waarin design thinking en service design een almaar groter aandeel heeft gekregen. Steeds meer mensen hebben een cursus of workshop design thinking gedaan. Een goede ontwikkeling, want meer en meer mensen binnen organisaties zien het belang van design. “Maar niet iedereen kan ontwerpen, en het gevaar ontstaat dat de designer minder autonoom* is. Hierdoor worden de rollen en verantwoordelijkheden vaag en dat schaadt het proces en de uitkomst.” 

“Op het moment dat ik bijvoorbeeld een synthese doe, maak ik altijd zelf eerst een kritische slag, voordat ik het meeneem in een workshop met de klant. Op deze manier behoudt de ontwerper zijn autonomie en kracht, maar wordt de klant wel volledig meegenomen in het proces.“

Stein’s kracht komt het beste naar voren in de vraagstukken die complex zijn. “Iets wat complex is zodat ik analytisch uitgedaagd word. Van rekening houden met veel stakeholders tot aan een toekomstbeeld uitdenken waar veel partijen invloed op hebben. Of heel toekomstgericht, iets met een doel waar ik zelf erg in geloof. Als er maar een stukje is wat ik beter kan maken. Iets van het goed doen zit er sowieso in.”

“Ik krijg hier bij Unplugged die uitdaging absoluut. Ik vind dat wij een goede combinatie hebben van de mens centraal zetten en ontwerpen, maar wel altijd met die strategische blik. In de regel leveren we vaak niet alleen een product of dienst af, maar creëren we ook een bepaalde denkwijze. Een project is succesvol als het iets teweeg heeft gebracht. Dat is waarschijnlijk als het geïmplementeerd wordt, maar soms kan ons werk de organisatie ook al dusdanig ‘opschudden’ dat ze bedenken het helemaal anders te zullen moeten gaan doen. En dat is goed, ik denk dat in die denkwijze de meeste winst te behalen valt momenteel.”

*Stein schrijft op dit moment een paper over de autonomie van de designer, en we hebben een nieuwe student van de TU aangetrokken die hier ook nog dieper op ingaat. Wat betekent de rol van de designer en hoe kunnen we ons proces zo inrichten dat we weer voor autonomie en wederzijdse vertrouwen kunnen zorgen?